HEREKE FABRİKASI HALILARI

Osmanlı Sarayları için ipekli döşemelik ve perdelik üretimiyle başlayan Hereke Fabrikası'nda tüm ürünler bu özellik göz ardı edilmeden üretilmişlerdir. Bu doğrultuda 1891 yılında Sultan Abdülhamid' in döneminde sarayların halı ihtiyacını karşılamak amacı ile küçük bir dokumahane olarak halı üretimine başlanmıştır.

Küçük bir dokumahane olarak başlayan halı üretimi zamanla büyümüş, başlangıçta dört adet olan tezgah sayısına zamanla yirmi iki adet daha eklenmiş ve 1892 yılından itibaren el halılarının yanında makine halılarının da üretimine başlanmıştır. Halı üretimine Sivas, Ladik ve Manisa'dan getirilen ustalarla başlanmış ve bu ustalara önce saray tarafından verilen desenler dokutturulmuş ve bu desenler doğrultusunda geliştirilerek özgün bir Hereke üslubu oluşturulmaya çalışılmıştır.

"1893 tarihli Hereke Fabrikası Personel kayıtları ile ilgili defterlerden fabrikanın idari teşkilatı hakkında bilgi edinebiliyoruz. Halı ve kumaş desenlerinin Yıldız Sarayı bünyesindeki Tamirhane-i Hümayun ressamı Mösyö Emin Meinz tarafından çizildiği bilinmektedir. Sarayın mobilya, çini, iç dekorasyon desenlerini de çizen Mösyö Meinz halı desenlerini mekanların özelliklerini göz önünde bulundurarak çizmiştir."

"Hereke Fabrikası'nın kurulmasından sonra, padişahın iradesiyle sarayların bütün halı ihtiyacı bu fabrika tarafından sağlanmışt ır. Sultan II. Abdülhamid 'in saltanat yılları boyunca Yıldız Sarayı başta olmak üzere bir çok yapıdaki padişah, valide sultan, kadınefendi ve sultan odalarında bulunan halıların Hereke halıları ile yenilendiği, döşemede ise tamamen Hereke kumaşlarının hakim olduğu anlaşılmaktadır."

"Bu doğrultuda hazine tarafından ilave halı tezgahı kurularak üretim desteklenmiş, çok rağbet gören, her biri sanat eseri niteliğinde olan kumaş ve halılar başarıyla üretilmiştir. Fabrikada dokunan iki cins halıdan birinci kısım olan en iyi cins yekpare Gördeskari halılardan senede iki adet imal edilmekte, bunlar talep edildikçe saraylara verilmek üzere fabrikada saklanmaktaydı. Önemli kısmı saray ve saraya bağlı dairelerin tefrişine ayrılan ikinci kısım yün halıların ise, ihtiyaçlar karşılandıktan sonra geri kalanları piysaya satılmaktayd ı. Ancak yine de fabrikada dokunan bu iki kısım halı miktar olarak taleplere cevap verememekteydi. Bu sebeple fabrikanın menfaatleri göz önünde bulundurularak yeni bir halıhane kurulmuştur." Hereke Fabrikası halıları sadece fabrika içinde üretilmekle kalmamış fabrika dışına da taşmıştır. Halk tarafından da dokunmuş böylece desenler fabrika dışına da çıkmıştır. Bundan dolayı Hereke halıları ipekli döşemeliklerden daha çok tanınmıştır.