Osmanlı İmparatorluğu'nda Dokuma Çeşitleri 2

Çatma; dokunuşu ve tekniği nedeni ile kadifenin bir türü ancak kabartma desenlisidir. Çatmanın kadifeden farkı zemine oranla süsleme havının yüksek oluşudur. Çoğunlukla zeminleri klaptanlı olup deseni ise kadife ve klaptan ile dokunmuştur. Bazen de kadife desen klaptanlı takviye atkısı ile iç süslemeleri yine kadife ile yapılmıştır. "Bursa ve Bilecik çatmalarından başka 18. yy'ın sonlarına doğru döşemelik çatmalar Üsküdar'da dokunmaya başlanmış ve bunların yastık yüzleri bilhassa meşhur olmuştur."

Kadife; kemha ile en çok kullanılan kumaş olup çözgüsü ipek, atkısı ipek bazen pamuktan olan havlı bir kumaş türüdür. Atkısında klaptan bulunanlar telli kadife adı ile anılmışlardır. Osmanlı arşivlerinde 15. yy.'dan önce kadife adı geçmemektedir. Osmanlılarda en önemli kadife dokuma merkezinin Bursa olduğu kayıtlardan bilinmekte, Bilecik, Aydos, Karaman, Köynük kadife dokunan diğer merkezler olmuşlardır.

Canfes; düz renk ince ipekli kumaştır, bir tek kat çözgü, tek kat atkı sıra ile örgü gibi dokunan mat bir kumaştır.

Serenk; üç renkli kumaş anlamına gelmekte ise de sonradan altın tel yerine sarı ipek kullanılan dokumalara da bu ad verilmiştir. 16. yy.'dan sonra rastlanan kaftan yapımında tel yerine sarı iplik kullanılan kalın desenli bir kumaştır.

Gezi; çözgüsü ipek, atkısı ipek ve pamuk iplik karışımı sık dokunmuş hareli bir kumaş olan gezi, atkıları iplikle birlikte birkaç kat ipek ve ince çözgü ile dokununca aradaki kalın atkı etkisi fark edilmektedir.

Zerbaft; bazı motifleri alt ın telle dokunan ipekli bir kumaşt ır. 16. yy.'ın ikinci yarısında kayıtlarda seraserle birlikte adı çok sık geçen bir kumaş türüdür.

Hatayi, ipek ve klaptanla dokunmuş olan sert ipekli bir kumaş olan hatayi, çözgüsü ham ipekten olup kumaşa apre verilerek yapılır, 16. yy.'ın ikinci yarısından sonra rastlanan bu kum 18. yy.'a kadar pek çok çeşitleri ile devam etmiştir.

Kutnu; pamuktan çözgüsü ince ipek, atkısı iki pamuk ve bir ipekten olan enine yollu, kaba kalın dokumadır.

Atlas; eskiden daha çok kadın giyiminde kullanılan ince ipekten sık dokunmuş, düz renkte parlak kumaştır. Yedi ayaktan yukarı tezgahlarda dokunur, düz ve münakkaş olmak üzere iki türlüdür.

Diba; ipekle dokunmuş atlasa benzer bir nevi kumaştır. Çiçekli ve tellide olabilmektedir.

Aba; yıkanmış temizlenmiş ve taranmış yün yapağı pekiştirilmek suretiyle elde edilmiş kumaştır.

Çuha; çözgüsü ve atkısı yün yapağından eğrilmiş, iplikten havlı, düz renkli sade ve tok kumaştır.

Sof; tiftik yapağından ince bükülmüş iplikle dokunan kumaştır. Düz kumaşa da denir, dokunan kumaş yıkanıp fırınlandıktan sonra kullanılmaktadır.

Selimiye; çözgüsü ve atkısı ipekten olup, genellikle boyuna yollu ve küçük çiçeklidir. Çiçeklerinde bazen klaptan kullanılmıştır. 18. yy.'ın ikinci yarısından sonra Üsküdar'da dokunmaya başlanmıştır.