Osmanlı'da Cami Halısı Dokuma Üretim Yöntemleri

İ.Ö. 6000'lere dayanan dokuma tezgâhlarının geçmişi çok eskidir ve bu ilk tezgâhlar yere çakılı iki çatal sopanın üstüne yerleştirilen yatay bir sopadan oluşmaktaydı. Dokuma işleminin temel ilkeleri aynı kalmakla beraber dokuma tezgâhları ilk ve ortaçağlarda Asya ve Avrupa'da sürekli değişime uğrayıp gelişme gösterdi. En önemli değişikliklerden biri çözgü ipliklerinden bir bölümünden oluşan gücü tülbentini yükseltmeye yarayan hareketli gücü çubuklarının kullanılmaya başlaması olmu ştur.

Asya'da geliştirilen ve ipek dokumada kullanılan bir tezgâhı da Çin tezgâhı denilen çekmeli tezgâhtır. Daha sonraları 17. yy.'da İtalya ve Fransa'da geliştirilen tekniklerle çekmeli tezgâhı da çekme işleminin mekanikleştirilmesi suretiyle büyük değişikliğe uğramışt ır. 1733'de Uçan Mekikle dokuma tezgâhının otomatikleştirilmesi konusundaki büyük bir adım atılmıştır. Modern tezgâhlar düz kumaş üreten düz tezgâhlar ve boru biçiminde kumaş üreten yuvarlak tezgâhlar şeklinde iki sınıfa ayrılabilir.

Dokuma tarihindeki en önemli gelişmelerden biri, tezgâhın bulunmasından sonra tekrarlanabilecek özgür desenler yaratma yönteminin geliştirilmesidir. El- çekmeli tezgâhın bulunmasındaki en önemli nedenlerden biri estetik kaygılardır; ikinci nedense desenli pahalı kumaşlara geniş pazarlar açan gelişmiş bir uygarlığın bulunmasıdır. El-çekmeli tezgâhlar da desenin gerektirdiği düzenli olmayan atkılar sırasında, istenen çözgü tellerini kaldırma olanağı sağlamıştır.